افت 13 پلّه ای در دل 7 پلّه ارتقاء، شاخص جهانی نوآوری چیست و چه مولفه هایی دارد؟ - وبلاگ همسفر

به گزارش وبلاگ همسفر، چهاردهمین گزارش شاخص دنیای نوآوری، ظرفیت و عملکرد نوآوری 132 اقتصاد در سراسر دنیا را با موضوع ردیابی نوآوری در بحران کرونا مورد مطالعه قرار داده است.

به گزارش گروه علم و پیشرفت وبلاگ همسفر، اگر این روزها نگاهی به اخبار اکوسیستم نوآوری و فناوری ایران و دنیا انداخته باشید، حتما خبر ارتقا 7 رتبه ای ایران در شاخص دنیای نوآوری (GII) را شنیده اید، خبری که بازتاب گسترده ای در رسانه ها پیدا کرد. از این رو در این گزارش قصد داریم ببینیم شاخص دنیای نوآوری چیست، چه مولفه هایی دارد و برای رتبه بندی کشورهای مختلف دنیا چه شاخص هایی را تعریف نموده است.

شاخص دنیای نوآوری چیست؟

این روزها یکی از مؤلفه های کلیدی که در رشد و توسعه کشورها نقش پر رنگی ایفا می نماید مسئله نوآوری است، از این رو ارزیابی عملکرد نوآوری در زمره اولویت های سیاست گذاران قرار گرفته است. یکی از گزارش های جامع و دقیقی که تصویری روشن از شرایط نوآوری کشورهای مختلف را به نمایش می گذارد شاخص دنیای نوآوری (Global Innovation Index-GII) است که با استفاده از مجموعه وسیعی از شاخص ها و معیارهای مختلف، شرایط نوآوری در منطقه ها مختلف دنیا را آنالیز و مقایسه می نماید.

شاخص دنیای نوآوری، یک ابزار معیار دقیق در مقیاس دنیای است که به سیاست گذاران و تصمیم گیران این حوزه یاری می نماید تا درکی عمیق و مناسب از چگونگی تحرک فعالیت های نوآورانه و اثرات آن بر رشد و توسعه اقتصادی به دست آورند. این گزارش، هرساله از سوی سازمان دنیای مالکیت فکری (WIPO) و با همکاری دانشگاه آمریکایی Cornel و مؤسسه فرانسوی INSEAD منتشر می گردد.

پروژه GII، از سال 2007 میلادی و با هدف تعریف معیارها و روش هایی برای آنالیز ساده تر شرایط نوآوری (در مقایسه با روش های سنتی قبلی، مانند آنالیز تعداد مقالات پژوهشی و یا هزینه های تحقیق و توسعه) شروع شد. از آن موقع، چهارچوب شاخص دنیای نوآوری، همیشه در حال توسعه و تکامل بوده است، به طوری که در سال 2018 میلادی، 126 کشور، در سال 2019، 129 کشور در سال 2020 میلادی، 131 کشور،و سال 2021 نیز، 132 کشور را تحت پوشش قرار داده است.

شاخص دنیای نوآوری 2021؛ ردیابی نوآوری در بحران کرونا

20 سپتامبر سال 2021 بود که چهاردهمین گزارش شاخص دنیای نوآوری منتشر شد. در این گزارش، ظرفیت و عملکرد نوآوری 132 اقتصاد در سراسر دنیا مورد مطالعه قرار گرفته است. موضوع اصلی این گزارش پیگیری نوآوری در دوران کرونا است تا تأثیرات بحران پاندمی کرونا بر نوآوری در سطح دنیا مورد تحلیل و آنالیز قرار گیرد. در گزارش امسال، برای اولین بخش جدیدی با عنوان پیگیر نوآوری دنیای افزوده شده است. در این بخش، کلیدی ترین فرایندهای نوآوری، به وسیله آنالیز مجموعه ای از شاخص ها برای سه سطح مهم نوآوری، یعنی سرمایه گذاری در علم و نوآوری، پیشرفت فناورانه و تأثیرات اجتماعی -اقتصادی تعریف شده است.

گزارش شاخص دنیای نوآوری در سال های 2018 ، 2019 ، 2020 و 2021میلادی، به ترتیب بر تأمین انرژی به یاری نوآوری ، حوزه سلامت و نوآوری های پزشکی، تأمین اقتصادی نوآوری و ردیابی نوآوری در بحران کووید19 متمرکز شده است.

گزارش شاخص دنیای نوآوری چه چهارچوبی دارد؟

شاخص دنیای نوآوری از هفت رکن تشکیل شده است. هر رکن نیز از 3 زیررکن (مجموعا 21 زیررکن) و هر زیررکن از چندین شاخص(مجموعا 81 شاخص) تشکیل شده است. هفت رکن شاخص دنیای نوآوری متشکل از دو جزء اصلی شاخص های ورودی نوآوری (Innovation Input Sub-Index) و شاخص های خروجی نوآوری (Innovation Output Sub-Index) است. شاخص های ورودی نشاندهنده توانایی اقتصاد یک کشورو و شاخص های خروجی نشان دهنده نتایج فعالیتهای نوآورانه در اقتصاد یک کشور هستند. امتیاز هر کشور در هر یک از ارکان هفتگانه، به وسیله محاسبه میانگین ساده امتیاز زیررکنها به دست میآید. امتیاز هر زیررکن نیز از میانگین امتیاز شاخصهای آن به دست میآید.

زیرشاخص های اصلی شاخص دنیای نوآوری عبارتند از:

1. شاخص های ورودی نوآوری

مؤسسات و نهادها (محیط سیاسی، محیط نظارتی، محیط کسب وکار)

سرمایه انسانی و پژوهش (آموزش و پرورش، آموزش دانشگاهی، تحقیق و توسعه)

زیرساخت (فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت های عمومی، پایداری اکوسیستم)

پیچیدگی بازار (اعتبار، سرمایه گذاری، تجارت، رقابت و مقیاس بازار)

پیچیدگی کسب وکار (نیروی کار دانشی، زنجیره نوآوری، جذب دانش)

2. شاخص های خروجی نوآوری

خروجی دانش و فناوری (خلق دانش، تأثیر دانش، انتشار دانش)

خروجی های خلاقانه (دارایی های نامشهود، کالاها و خدمات خلاقانه، خلاقیت آنلاین)

مروری بر شرایط ایران در شاخص دنیای نوآوری

کشور ایران برای یازدهمین سال متوالی در گزارش شاخص دنیای نوآوری حضور دارد.ایران که در سال 2020 در صندلی 67 دنیا قرار گرفته بود و در سال 2021 با 7 پله صعود و کسب صندلی 60 دنیا، به برترین رتبه در طول مدت حضور خود در این گزارش دست یافت و یکی از کشورهایی بود که بیشترین ارتقای رتبه را تجربه کرد. درگزارش شاخص دنیای نوآوری 2021، رده بندی کشورها به تفکیک منطقه و سطح عایدی نیز ارائه شده است که ایران در میان کشورهای دارای عایدی میانه به بالا در صندلی 13 و در میان کشورهای منطقه آسیای مرکزی و جنوبی، پس از هند، در صندلی دوم قرار گرفته است.

اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که ارتقای رتبه ایران در شاخص دنیای نوآوری میانگینی از شرایط کلی نوآوری در ایران است و قابل تعمیم به 81 شاخص آنالیز شده در این گزارش نیست؛ به طور مثال یکی از حوزه های بسیار مهمی که کمتر در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است افت 13 رتبه ای ایران در شاخص ارتباط صنعت و دانشگاه نسبت به سال گذشته است. این شاخص از این جهت اهمیت دارد که دانشگاه ها به عنوان یکی از کنشگران عرصه علم و فناوری، قابلیت حل بخش مهمی از مسائل پژوهشی و فناورانه را دارند و نامطلوب بودن آن شاخص به معنی نامناسب بودن زیرساخت های کشور برای بهره مندی از پتانسیل های دانشگاهی است. رتبه ایران در این شاخص در سال 2018، 2019، 2020 و 2021 به ترتیب 89، 97، 117 و 120 بوده است این در حالی است که رتبه کشورهای همسایه در سال های اخیر نه تنها نزولی نبوده بلکه فرایند رو به رشدی داشته اند.