نکاتی درباره خطرات پسماندهای الکترونیک که باید بدانیم - وبلاگ همسفر

به گزارش وبلاگ همسفر، سرعت فزاینده تولید پسماندهای جامد از تجهیزات الکترونیک و الکتریکی مستعمل، موجب افزایش نگرانی های محیط زیستی شده است. وسایل الکترونیک اگر چه کیفیت زندگی ما را به میزان زیادی بالا می برد اما نوع جدیدی از پسماند را نیز ایجاد می کند که رشد آن سه برابر بیشتر از پسماندهای خانگی و به مراتب سمی تر و خطرناک تر از آن است.

به گزارش وبلاگ همسفر، گرچه امروزه لوازم الکترونیک در زندگی بشر نقش پررنگی دارند اما از آثار این پسماند و ضایعات این نوع وسایل نمی توان غافل ماند. در زیر به 17 نکته درباره پسماندهای الکترونیک به ویژه باتری اشاره شده است:

پسماندهای الکترونیک شامل باتری ها به خصوص باتری های قابل شارژ، رایانه ها، گوشی های تلفن از رده خارج شده، مانیتورها و تجهیزات رایانه ای، تلویزیون، ویدیو، ماکروویو و دیگر لوازم الکترونیک است که به دلیل وجود فلزات سنگین در این پسماندها و موادی از قبیل پلاستیک، سرب، آلومینیوم، طلا، نقره و فلزات سنگینی همچون جیوه، کادمیوم و آرسنیک بسیار خطر آفرین هستند.

با توجه به وجود مقادیر زیادی از فلزات نظیر مس، فولاد، آلومینیوم، سرب و انواع دیگر فلزات گرانبها نظیر طلا و نقره در ساختار انواع مختلف وسایل الکتریکی و الکترونیک موجود، بسکمک از صنعتگران به سوی بازیافت این نوع پسماندها ترغیب می شوند، به طوری که مقدار طلای موجود در این نوع پسماندها به طور متوسط 15 تا 20 برابر بیشتر از طلای موجود در کانه معدنی طلا است. از این رو به دلیل ارزش بسیار بالایی که این نوع پسماندها دارند در جهان آن ها را معادن رو زمینی می نامند.

وجود فلزات سنگین در بین پسماندهای الکترونیک و الکتریکی موجب نگرانی است چراکه به علت گازهای متصاعد شده از پسماندهای دفن شده و نشت در آب های زیرزمینی، محیط زیست را آلوده و فضای زیادی را جهت دفن اشغال می کنند. از این رو بازیافت پسماندهای الکترونیک علاوه بر منافع زیست محیطی، منافع اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه خواهد داشت.

دفن یا سوزاندن پسماندهای الکتریکی و الکترونیک باعث ورود عناصر سنگین به آب های زیرزمینی و گازهای سمی به هوا می شود. از این رو در جهان به لزوم تفکیک این پسماند از دیگر پسماندها اهمیت جدی داده می شود اما متاسفانه مسائل متعدد در تفکیک و بازیافت پسماندهای خطرناک در ایران وجود دارد.

طبق تحقیقات انجام شده، کشور ایران بزرگ ترین بازار مصرف قطعات رایانه را در منطقه دارد اما به دلیل نبود فرهنگ بازیافت، وجود پسماند الکترونیک خطر بزرگی برای محیط زیست محسوب می شود. پسماندهای ناشی از قطعات رایانه ای و دستگاه های الکترونیک با توجه به خطرهایی که دارند باید به صورت جداگانه و با روش های علمی حمل سپس دفع و بازیافت شود تا مانع از اثرات مخرب بر محیط زیست و انسان ها شود.

فرایند روبه رشد این پسماندها به علت عمر کم این وسایل (2 تا 5 سال)، خطرات بالقوه ای که در این پسماندها و مسائلی که در دفن آن ها وجود دارد و تمایلی که برای بازیافت مواد گرانبهای به کار رفته در این محصولات وجود دارد، از عواملی هستند که بر اهمیت توجه به پسماندهای الکترونیک و الکتریکی افزوده است.

به دلیل اهمیت بازیافت پسماندهای الکترونیک، برخی از شرکت های بزرگ جهان، محصولات خود را بازیافت می کنند. با توجه به میزان تولید این نوع پسماندها، بازیابی آن ها علاوه بر مزیت های زیست محیطی، مزیت هایی نظیر سوددهی اقتصادی، بازیابی فلزات گرانبها و اشتغال زایی را به همراه خواهد داشت.

رشد سریع فناوری و تغییرات در محصولات به همراه کاهش طول عمر این نوع لوازم مصرفی باعث شده است که در ایران نیز بازیافت این نوع پسماندها به عنوان یکی از دغدغه های کشور مطرح باشد. بر اساس برآوردهای انجام گرفته، سرانه تولید پسماندهای الکتریکی و الکترونیک از 0.27 کیلوگرم در سال 1376 به حدود 7 کیلوگرم در سال 1400 خواهد رسید.

باتری نیز وسیله ای متشکل از یک یا چند سلول الکتروشیمیایی با اتصالات خارجی است که برای تامین انرژی دستگاه های الکتریکی مانند چراغ قوه، تلفن های همراه و خودروهای برقی استفاده می شود. با این وجود باتری ها حاوی مواد سمی و فلزات سنگینی هستند که می توانند محیط زیست را آلوده کند.

در هر سال بیش از 15 میلیارد باتری معادل با 180 هزار تن در سراسر جهان خریداری می شود. باتری های قلمی شامل موادی از جمله منگنز، گرافیت و روی هستند اما باتری های قابل شارژ برای محیط زیست آسیب کمتری به همراه دارند چراکه تعداد باتری و ضایعات کمتری تولید می کنند. از این رو توصیه می شود به جای باتری های یکبار مصرف از باتری های قابل شارژ استفاده شود.

بازیافت باتری در کمک به محیط زیست، تولید محصولات جدید، تولید انرژی مجدد، حفظ منابع طبیعی و ورود مواد کمتر به محل های دفن زباله اهمیت زیادی دارد. از انواع باتری های قابل بازیافت می توان به باتری لیتیوم، باتری روی-کربن، باتری آلکالاین (قلیایی) و باتری نیکل متال هیدرید یا همان باتری های قابل شارژ اشاره کرد.

لیتیوم موجود در باتری های گوشی های هوشمند، تبلت ها و ماشین های برقی ممکن است به آلودگی آب لوله کشی منجر شود. کارشناسان می گویند آب آشامیدنی شامل مقدار ناچیزی از لیتیوم است چرا که این ماده معدنی به طور طبیعی در پوسته زمین و خاک وجود دارد اما در سال های اخیر حتی با وجود افزایش موارد مصرف باتری های لیتیوم، در تحقیقات اجرا شده تصویر روشنی از تاثیر تولید و دفع این محصولات و افزایش سطح لیتیوم در آب آشامیدنی ارائه نشده است.

سازمان ملل متحد سال گذشته نیز از بحران آلودگی سرب در جهان و 800 میلیون کودکِ در معرض خطر مسمومیت ناشی از این نوع آلودگی آب و هوایی خبر داد. در بخشی از این گزارش سازمان ملل متحد آمده بود که یکی از منابع برجسته تولید سرب، سم باتری های غیرقابل بازیافت و یا ضعیف باتری ماشین است.

نیروگاه های تجدیدپذیر نیز معضلات محیط زیستی خود را دارند و به عنوان مثال نیروگاه های فتوولتائیک (پنل های خورشیدی) در تولید برق غیرپیوسته عمل می کنند چراکه در روز می توانند انرژی تولید کنند اما در شب تولیدی ندارند همچنین به صورت فصلی و با تغییر میزان تابش نور خورشید نیز میزان تولید برق این نیروگاه ها تغییر می کند بنابراین این نیروگاه ها به سیستم های ذخیره سازی انرژی نیاز دارند این در حالیست که در این سیستم های ذخیره سازی انرژی از باتری هایی استفاده می شود که عمدتا بین 5 تا 10 سال عمر می کنند و نیاز به تعویض دارند همچنین فلزات موجود در این باتری ها امکان دارد نشت کنند و باعث آلودگی آب و خاک شوند.

با توجه به تولید میزان قابل توجه پسماندهای الکترونیکی در کشور انتظار هم می رود برنامه ریزی های لازم برای حمایت و گسترش صنایع بازیافت به ویژه بازیافت پسماندهای برقی و الکترونیکی در راستای توسعه پایدار، توسعه اقتصاد غیر خطی و چرخشی و اقتصاد سبز صورت پذیرد تا به جای دفع غیر اصولی این پسماندها در داخل کشور و صادرات این پسماندها ضمن تبدیل تهدید به فرصت، از این معادن رو زمینی برای کارآفرینی و اشتغال با حفظ محیط زیست استفاده شود.

به منظور کاهش پسماندهای الکترونیکی بهتر است محصولات با کیفیت و با عمر بالاتر خریداری شوند و از لوازم و تجهیزات مرتبط با ذخیره اطلاعات چند بار مصرف مانند هارد، حافظه ها و فلش به جای لوح های فشرده و باتری های قابل شارژ به جای باتری های یکبار مصرف استفاده شود همچنین لازم است که از تجمل گرایی و مصرف گرایی پرهیز شود و نسبت به استفاده یا واگذاری تجهیزات الکتریکی و الکترونیک تا زمانی که قابلیت استفاده یا واگذاری به افراد و مجموعه های دیگر برای استفاده دارند یا اقدام به جدا کردن قطعات قابل استفاده آن ها برای به کار بردن در تجهیزات و لوازم دیگر اقدام شود.

براساس اطلاعات وبسایت سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، 28 غرفه طرح الکتروکاپ جهت تحویل پسماندهای الکترونیکی در 22 منطقه تهران وجود دارد که شهفرایندان می توانند برخی پسماندهای الکترونیکی خود از جمله باتری و باتری موبایل را به این غرفه ها تحویل دهند تا از فعالیت عوامل غیرمجاز تفکیک پسماند و دفن این نوع زباله جلوگیری شود و این پسماندها وارد فرایند بازیافت شوند.

منبع: ایسنا